Sporda Video Hakem (VAR) Uygulamasının Hukuki Boyutu

Sporda teknik uyuşmazlıkları önlemek ve hukuki şikayetleri azaltmak için tüm dünya teknolojiden faydalanarak yeni sistemleri devreye sokuyor.

Son birkaç yılda çoğu spor dalında, özellikle de futbolda Video Hakem Uygulaması (VAR) kullanılmaya başlandı. Voleybol ve basketbolda görüntülü değerlendirme sistemi (GDS), teniste de şahingözü (hawk-eye) adıyla bilinen sistemler aynı amaca hizmet ediyor. VAR özetle; hakemi tereddütte bırakan bir durumda, hakemin ekran başında pozisyonların tekrarını izleyen diğer hakemlerle kulaklık aracılığıyla iletişim kurduğu ve onlardan gelen bilgiye göre karar verdiği bir sistem olarak tanımlanabilir.

Futbol ülkemizde sadece bir oyun değil, çok önemli bir ekonomi unsuru. Hakemlerin verdiği kararlar çok ciddi parasal değişimlere sebebiyet veriyor. VAR sistemi eğitimli ve sisteme vakıf kişilerle ilerletilirse VAR"lı bir hakem değerlendirmesi, VAR"sız yani eski usül bir hakem değerlendirmesine göre daha adil olabilir. Yapılacak her türlü yargılamada da, insan duyusundansa bir kamera kaydı, nesnel bir ölçüm daha güvenilir kabul edilir. Bu anlamda aslında VAR"lı hakem kararına itiraz, VAR"sız hakem kararına itirazdan daha hızlı ve kati biçimde karara bağlanabilecektir. Kararın yerindeliği daha sağlıklı saptanacaktır zira gol çizgisi teknolojisi (GLT), ofsayt çizgisi teknolojisi gibi metodların teknik hata payı çok düşüktür. VAR, hukuki boyutta itiraz mekanizmasının yükünü rahatlatacaktır.

Genel Olarak Sporda Uyuşmazlık ve İtirazlar

Tahkimi duymuşsunuzdur. Tahkim aslında sadece spor değil, her alan için olabilir. Spor tahkimi, bir spor uyuşmazlığının çözümü için tarafların devletin mahkemelerine giderek dava açmak yerine federasyon tahkim kuruluna gitmek ya da mahkemeden hakem atanmasını istemek suretiyle oluşturulacak özel bir hukuk hakemi heyetinin görevlendirilmesi ve yargılamayı onun yapması demektir. Tahkim kararları mahkeme kararı statüsündedir. Ülkemizde futbolda tahkim, Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu nezdinde yapılmaktadır. Sporda uluslar arası tahkim kurumu ise Miletlerarası Spor Tahkimi (CAS)"dir. Bunun dışında FIFA tahkimi, UEFA tahkimi gibi ayrı uluslarası tahkimler mevcuttur.

Peki neden mahkeme yerine tahkim? Spor uyuşmazlığı için mahkemede dava açılamaz mı? Elbette açılabilir. Ancak ülkemizde bir ihtisas mahkemesi olarak Spor Mahkemesi yoktur. Oysa Fikri Sınai Haklarla, Kadastroyla,ve benzer birçok münhasır dallarla ilgilenen ihtisas mahkemesi kavramına denk düşecek mahkemeler mevcutttur. Spor için ayrı mahkeme olmadığından, uyuşmazlığın niteliğine göre görevli bir mahkemede açılacak bir davada hakim konuya pek vakıf olmayacağından, dosyayı bilirkişiye gönderecek, süreç çok uzayacaktır. Tahkimdeki hukuk hakemleri konuya daha vakıf, hatta bazıları kendi spor geçmişleri de olan kişiler olduğundan, daha hızlı ve adil çözüm sağlanır. Tahkim bu yüzden tercih edilir.

Tahkimde VAR ile yapılan tespitlerle verilecek kararlara itiraz edilebilir mi? İlk önce VAR tespitlerine itiraz konusunda ayrı bir düzenleme var mı onu tartışalım.

VAR Tespitleri İle Verilen Kararlara İtiraz Merci

2021/2022 sezonları için birçok yabancı kulüp VAR protokollerinde “itirazlar” konusunda değişikliğe gitti. Türkiye"de de konuşulur oldu, maç esnasında VAR incelemesini kimler talep edebilir? Maç sonrasında VAR tespitleri ile verilen kararlara kimler nerede itiraz edilebilir? Futbol üzerinden yapacağımız açıklamalar diğer spor branşları ve federasyon yapıları açısından uygun düştüğü ölçüde geçerlidir.

TFF"nin mevcut VAR protokolüne göre futbol maçı esnasında VAR incelemesine yalnızca hakem tarafından karar verilebilmektedir. Hakem dışındaki hiçbir kişinin VAR incelemesi istemesi ya da hakem tarafından verilen inceleme kararına karşı çıkması mümkün değildir. Oysa tenis, voleybol ve basketbolda oyuncuların ve direktörlerin maç esnasında VAR incelemesi talep etme hakları bulunuyor. Hakem tarafından VAR incelemesi gerekmesine rağmen yapılmaması yahut gereksiz bir durumda yapılması gibi işlemlere itiraz için, şu anda Türkiye"de öngörülmüş ayrı bir hukuki itiraz sistemi yok.

Bir itiraz yolu tanımlanmış olmamasına rağmen, yapılabilecek bir şey yok mu?

Var elbette. Birkaç seçenek mevcut.

Ayrı bir yol henüz öngörülmediğine göre, VAR"sız hakem kararlarına hukuki itiraz bugüne kadar nasıl yapıldıysa öyle yapılacaktır.

VAR olmadan, normalde bir hakem hatalı karar verdiğinde, TFF Merkez Hakem Kurulu"na (MHK) şikayette bulunmak hukuki bir yoldur. İtiraz edilebilirlik bakımından VAR"ın olup olmamasının çok bir farkı yoktur. VAR olmadan, normal hakem kararlarına karşı MHK"ya şikayette bulunulduğu gibi, VAR"lı hakem kararlarına karşı da MHK"ya şikayette bulunulabilir.

İkinci yol olarak tahkime başvurulabilir. Normal mahkemeda dava açma yoluna gidilmesine de bir engel yoktur. Ancak açıklandığı gibi tahkim yolu, daha efektif olur.

VAR" a İtirazı Kimler Yapabilir

Kimlerin hukuki itiraz yapabileceği ise sınırlı. Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun"da m.3 ve m.6 başta olmak üzere birçok maddede üye, kulüp, futbolcu, hakem, yönetici, direktörler ve diğer tüm ilgililerin FIFA, UEFA ve TFF tarafından konulan kural ve kararlara uymalarını sağlamanın federasyonun görevi olduğu ve hukuki uyuşmazlık çözüm merciinin federasyon bünyesindeki tahkim kurulu olduğu düzenlenmiştir. Kanun maddesindeki “diğer tüm ilgililer” kavramına vatandaş, yani taraftar giriyor mu peki? Pek de değil. Zira mahkemeler, önceki yıllarda spor takımı taraftarları tarafından açılan davalarda (hakaretten tutun da manevi olarak zedelenme iddiasıyla tazminat isteğine kadar) taraftarın “hukuki yararı yoktur” diyerek hukuki yarar yokluğu sebebiyle davaları reddetme eğiliminde olmuştur. Taraftar yani bir vatandaşın bireysel olarak ben kanun kapsamında “ilgili”yim, VAR"lı ya da VAR"sız hakem kararı aleyhine MHK şikayeti ya da tahkim başvurusunda bulunacağım diyip olumlu karar alabilmeniz pek mümkün değildir. Kanunların mantığına göre “ilgili”den kasıtla dava açabilmek için bir şekilde bir kadroda bir görevde bulunmak ya da benzer bir suretle hukuki yarar sahibi olmak, bu anlamda talebe dayanak somut ve ölçülebilir bir zarar görmüş olmak gereklidir. Bir gönül bağı yeterli görülmemektedir. Hukuki yarar yokluğu dışında şikayet ya da davanın reddedilmesine sebep olan bir diğer durum da anlaşıldığı üzere “doğrudan zarar yokluğu”. Bırakın vatandaşları, kulüplerin dahi hakem ile aralarında “sözleşmesel bir ilişki” bulunmadığı sebebiyle doğrudan zararları olmadığı gerekçesiyle davaları reddedilebiliyor. Burada hatanın etkisinin kulüp açısından doğrudan ekonomik zarar yarattığı konusunda ikna edici tek şey, kararın teknik olarak hatalı olduğunun yargılamada oluşturulacak bir bilirkişi heyeti tarafından kesin bir şekilde saptanması ile olabilir.

En azından farklı bir hukuki itiraz usülü düzenlenene kadar sadece futbolcular, kulüpler, antrenörler ya da kanun kapsamında “ilgili”lerce bu itiraz yollarının denenebileceği kanaatindeyiz. Taraftarların dava açması ya da tahkime gitmesi olumlu sonuç vermeyebilir. Ancak VAR için ayrıca ve niteliğine uygun düşecek şekilde dava ve tahkimden daha pratik ve hızlı işleyecek bir itiraz yolu düzenlemesinin daha iyi olacağı açıktır.

*  İSİMSİZ YORUMLAR YANITLANMAZ.

*  Değerli yorumlarınız ve sorularınız onaydan geçtikten sonra yayınlanır ve yanıtlanır. Yorumun aşağıda görünmesi ve altına yanıtın girilmesi birkaç gün sürebilir, ara sıra kontrol ediniz.

*  Önemli not: Telefonla soru yanıtlama gibi bir hizmet vermemekteyiz. Whatsapp"tan ya da sosyal medya hesaplarından da danışmanlık vermemekteyiz. Danışmanlık ücreti, doğru yorum ve emeğin karşılığıdır. Yüzyüze görüşmek için randevu alabilirsiniz. İzmir dışında iseniz, ücretli online danışmanlık hakkında sadece bilgi almak için dahi [email protected] "ye mail gönderebilirsiniz. Blog altındaki yorumlarımız genel fikir verme amaçlı olup, olaya özgü danışmanlık değildir. Birkaç defa aynı yönde yanıtlanmış sorular ile tamamiyle aynı sorular sorulduğunda yorumunuz yayınlanmaz.