Sanal Mülkiyetten Doğan Hukuki Sorunlar

Sanal mülkiyet çoğu zaman sosyal medya hesapları ve oyun hesapları üzerinde gündeme geliyor. Taşınır ve taşınmaz mülkiyeti düzenlemeleri de fikri mülkiyet hukuki düzenlemeleri de tam olarak uygulanabilir değil. Yeni düzenlemeler gerektiği çok açık.

Çok soru, çok sorun

Sanal mülkiyetin doğurduğu gerçek ticaret hacmi oldukça büyük. Oyuncular arası karakter ya da hesap satışı gibi hukuki işlemlerin bedeli tüm dünyada milyon dolarları buluyor. Sanal mülkiyete konu şeylerin bir kısmı siyasi ve askeri nitelikli işler gereği gerçekleştirilen hukuki işlemlerin sebebi. Krizlerden çok az etkilenen bir sektör. Akla birçok hukuki soruyu getiriyorlar. Sanal mülkiyete konu varlıklar boşanmada mal rejiminin konusu olabilir mi? Varlıklar başka kullanıcılar veya bizzat şirketin kendisi tarafından yok edildiğinde (hesap kapatıldığında, oyun karakteri öldürüldüğünde vb.) tazminat hakkı doğar mı? Sanal platforma ya da kullanıcılara gerçek hayatta haciz geldiğinde, kişilerin sanal mülkiyetleri bundan etkilenir mi? Sanal malvarlıkları miras olarak geçer mi? Sanal malvarlıkları vergiye tabi midir?

Kullanıcı mıyız, malik mi

Her ne kadar sosyal medya, oyun gibi sanal platformlarda “kullanıcı” olunabildiği, dolayısıyla hizmet sağlayıcılar ile kişilerin yaptığı sözleşmelerde, sağlayıcıların kişilere “kullanım hakkı’’ verdiği söylenmekteyse de, sanal bir “mülkiyetin” var olduğu tüm dünyada kabul görüyor. Kullanıcılar, içerik tipine göre malik de olabilir.

Sözleşme ile mülkiyet engellenemez

Yukarıdaki soruların hepsi hakkında teoriler ve nadir de olsa kararlar var. Ancak uygulamada birlik yok.

Bazı sanal platformlar, elde edilecek sanal mülkiyet unsurlarının gerçek dünyadaki devir ve intikalini yasaklıyor. Aynı şekilde bazı platformlar hatta en çok da sosyal ağ platformları, kullanıcıları ile başlangıçta yaptıkları sözleşmeler ile, bu hesapları kullananların bu hesaplara ilişkin olarak herhangi bir mülkiyet hakkına sahip olamayacağı hususlarını açıkça düzenlemekte ve bu koşullar başlangıçta kullanıcılar tarafından kabul edilmekte. Kaç kişi bir oyun ya da sosyal medya hesabı açarken kullanım koşullarını detaylı şekilde okuyor? Diyelim ki okudu ve kafasına yatmayan şeyler var, firma ile müzakere ederek değiştirebilme şansı var mı? Elbette hayır. O zaman bunlar hür irade ile yapılan sözleşmeler değil. Bu gibi mülkiyeti, hatta devir ve intikali yasaklayan sözleşmeleri, firmaya talep yöneltilmemesini sağlamak amacıyla oluşturulmuş dayatmacı ve kolaycı bir hukuk zihniyetinin ürünü olarak görüyorum. Bu sözleşmelerin sözleşmeler hukuku kapsamında“genel işlem koşulları” mahiyetinde olduğu ve yasal olarak geçersizliğinin ileri sürülebileceği kanaatindeyim.

Kendine Özgü Tipte Bir Mülkiyet

Sanal mülkiyete konu varlıkların kendileri de, üzerlerinde kurulan mülkiyet de bence sui generis, yani kendine özgü özellikte. Kesinlikle yeni düzenlemeler yapılmalı. Tabi yeni düzenlemeler yapılmadığı müddetçe büyük ölçüde hukuk karşısında “taşınır eşya” özelliği taşıdıklarını düşünüyorum.

- Para ile ölçülebilen karşılıkları bulunmakta ve hak sahibi, üçüncü kişileri sanal varlığı kullanmaktan men edebilmektedir.

- Tazminata elverişliler. Ülkemizde henüz emsal kabul edilen içtihatlar yoktur. Ancak yabancı ülkelerde, örneğin Çin"de bir mahkeme bir sanal dünyanın geliştiricisi olan şirketin, hesabı hacklenen ve sanal malvarlığı çalınan oyuncunun bütün oyun içi malvarlıklarının piyasa ederlerinin saptanarak , güvenlik açığı olduğu belirlenen şirket tarafından kendisine tazmin edilmesine karar vermiştir. Tayvan mahkemeleri de her türlü sanal unsurun sanal mülkiyet konusu teşkil ettiği ve devir ile intikale de elverişli oldukları yönünde değerlendirme yapmaktadır. Dünyada henüz manevi tazminat emsali yok, ancak ben bunun dahi mümkün olacağı kanaatindeyim, zira bir sanal varlığı edinmek için emek vermek ve geliştirmek, ondan gelir elde edeceğine dair ümit beslemek ya da varlığa çok değer vermek ve sevmek, çalınması ya da kaybı durumunda manevi ızdıraba sebebiyet verebilir.

- Bilişim suçları kapsamındalar. Yargıtay da bunu kabul etmiş durumda. Ekim 2017 ve Ocak 2020 tarihli emsal kararlarda, bir kişinin e-posta adresinin hacklenerek oyun karakterinin çalınması, Türk Ceza Kanunu"nun 244. maddesinde yer alan “Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme” suçu kapsamında kabul edilmiştir.

- Ceza Kanunu"nun suç tipinde öngördüğü şartlar da gerçekleşirse, hırsızlık suçuna dahi vücut verebilirler. Güney Kore ve Hollanda mahkemelerinin de birçok emsal içtihatı olduğu, herhangi konulardaki sanal hesapların ve sanal oyunlarda oyunculara ait olan sanal kıymetlerin başkaları tarafından zorla alınmasını hırsızlık suçu olarak nitelendirip yargıladıkları bilinmektedir. Sosyal medya hesapları bakımından da, bilişim suçları ve hırsızlık suçu bakımından değerlendirmemi daha önceki “Sosyal Medya Aracılığıyla İşlenen Suçlara Karşı Yapılabilecekler” konulu yazımda ele almıştım.

Kripto varlıklar üzerindeki sanal mülkiyet

Çin, Hollanda, Japonya, Amerika ve Fransa"da kripto paraların para birimi olarak sınıflandırıldığı ya da sınıflandırılmasa dahi “devredilebilir bir değer” olarak nitelendirildiğinden mülkiyete konu olarak kabul edildiği bir çok emsal karar mevcut. Henüz kripto paraların ya da varlıkların hukuki mahiyeti ve sanal mülkiyete konu olup olmadığını tartışan bir Yargıtay kararı yok. Ancak Nisan 2021"de yani yaklaşık 2 ay önce verilen taze bir yerel mahkeme kararı var, bir icra hukuk mahkemesi bir borçlunun kripto parasının bulunduğu hesaba haciz işlemi yapılamayacağına yönelik itirazını “bu tür paraların da emtia ve menkul kıymetler kapsamında değerlendirileceği” gerekçesiyle reddetti, yani haczedilebileceğine karar verdi. Haczin uygulaması nasıl olur, ya da mümkün olur mu, bilişim uzmanları ile de mütalaa etmek gerek.

Belirsizlikler çok. Anlamakta zorlanmak da normal. Yine de fikir cimnastiği yapmak güzel. Hukuk insan için var, adalet için var. İnsanlar emek verdiği , ekonomik değeri olan bir şeye malik kılınamayacaksa, alacaklılar bir düzenleme yokluğu sebebiyle alacağını alamayacaksa , hukuk teknolojiyi yakalayamayacaksa olduğumuz yerde sayar, yakınır dururuz.

*  İSİMSİZ YORUMLAR YANITLANMAZ.

*  Değerli yorumlarınız ve sorularınız onaydan geçtikten sonra yayınlanır ve yanıtlanır. Yorumun aşağıda görünmesi ve altına yanıtın girilmesi birkaç gün sürebilir, ara sıra kontrol ediniz.

*  Önemli not: Telefonla soru yanıtlama gibi bir hizmet vermemekteyiz. Whatsapp"tan ya da sosyal medya hesaplarından da danışmanlık vermemekteyiz. Danışmanlık ücreti, doğru yorum ve emeğin karşılığıdır. Yüzyüze görüşmek için randevu alabilirsiniz. İzmir dışında iseniz, ücretli online danışmanlık hakkında sadece bilgi almak için dahi [email protected] "ye mail gönderebilirsiniz. Blog altındaki yorumlarımız genel fikir verme amaçlı olup, olaya özgü danışmanlık değildir. Birkaç defa aynı yönde yanıtlanmış sorular ile tamamiyle aynı sorular sorulduğunda yorumunuz yayınlanmaz.